Jednym z kluczowych elementów transformacji jest wprowadzenie systemu ETS2, który w nadchodzących latach w sposób zasadniczy wpłynie na funkcjonowanie polskiego sektora ogrzewnictwa i ciepłownictwa. Nowe regulacje nie są jedynie kolejnym obowiązkiem – to wyraźny sygnał, że przyszłość należy do nowoczesnego ciepłownictwa opartego na czystych, odnawialnych źródłach energii.

ETS2 – fundament nowej rzeczywistości gospodarczej

System ETS2 to rozszerzenie istniejącego Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (EU ETS) na sektor budynków i transportu. Od 2027 roku opłatami za emisję CO₂ zostaną objęte paliwa kopalne wykorzystywane do ogrzewania. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorstwa ciepłownicze używające węgla, oleju opałowego czy gazu ziemnego będą zobowiązane do zakupu uprawnień do emisji. Celem jest przyspieszenie przejścia na technologie nisko- i bezemisyjne oraz zmniejszenie zależności od energetyki konwencjonalnej.

Jest to element szerszego procesu, jakim jest transformacja energetyczna. W skrócie – strategiczny kierunek zmian, który ma na celu zastąpienie paliw kopalnych energią odnawialną, czyli energią pochodzącą z naturalnych, niewyczerpalnych źródeł – słońca, wiatru, wody czy biomasy. Pytanie czy nie za szybki?

Wpływ ETS2 na przedsiębiorstwa ciepłownicze

Wdrożenie ETS2 szczególnie odczują przedsiębiorstwa ciepłownicze bazujące na paliwach konwencjonalnych. Przykłady analiz techniczno-ekonomicznych pokazują, że opłaty za emisję mogą sięgać milionów złotych rocznie dla jednej kotłowni. Modernizacja w kierunku technologii opartych na energii odnawialnej pozwala jednak te koszty całkowicie zredukować.

W naszej ocenie, kluczem do sukcesu jest inwestowanie w ciepłownictwo systemowe, inteligentne sieci ciepłownicze oraz instalacje niskoemisyjne. To nie tylko konieczność wynikająca z regulacji ETS2, ale też szansa na trwałe obniżenie kosztów eksploatacji i zwiększenie efektywności energetycznej.

Paliwa objęte nowym podatkiem:

Opłata za emisję CO2 w gospodarstwach domowych będzie odnosiła się do wszystkich paliw kopalnych i pochodnych, służących do ogrzewania, a także do produkcji energii elektrycznej. Objęte mogą zostać m.in:

• węgiel
• gaz ziemny
• gaz płynny

Co istotne, z opłaty związanej z systemem ETS2 mają być zwolnione paliwa, dla których obowiązujący współczynnik emisji wynosi zero. Do takich paliw zaliczamy biomasę oraz paliwa, które w całości powstają z biomasy, a zatem:

• drewno
• biogaz
• bioolej
• bioetanol, biometanol
• węgiel drzewny,
• rośliny i części roślin – w tym słomę, siano, trawę, ziarno (np. kukurydzę),
• odpady biomasy – czyli m.in. pellet.

Kto zanieczyszcza ten płaci… By uniknąć podatku od ogrzewania trzeba będzie zrezygnować z ogrzewania emitującego szkodliwe gazy. 

Jakie są najlepsze opcje tj. modernizacji sytemu wytwarzania ciepła, w kontekście ETS2?

Za niskoemisyjne źródła ciepła Unia Europejska uznaje przede wszystkim:

• pompy ciepła
• kotły na biomasę, w tym na kotły na pellet czy drewno
• kotły na biogaz lub bioolej

Uniknięcie podatku od ogrzewania jest również możliwe, jeśli podłączymy się do sieci ciepłowniczej, która do produkcji energii nie wykorzystuje paliw objętych systemem ETS. Jednak nawet jeśli nasza ciepłownia spala np. gaz, nasz podatek od ogrzewania może być znacznie niższy niż w przypadku ogrzewania indywidualnego.

Dlatego tak ważne aby zmiana zaczęła się od przedsiębiorstw ciepłowniczych.

Społeczny Fundusz Klimatyczny(SFK) oraz Climate Social Fund (CSF)– wsparcie dla transformacji

Wraz z wprowadzeniem ETS2, przynajmniej rok wcześniej powstanie Społeczny Fundusz Klimatyczny (SFK). Budżet funduszu to ponad 400 mld zł na lata 2026-2032. Mają być to między innymi: dopłaty do rachunków, ale i finansowanie na odchodzenie od technologii węglowych czy termomodernizacja domów. Fundusz uzupełni pieniądze na zieloną transformację, przewidziane już dla Polski z innych unijnych źródeł: KPO, funduszy regionalnych i Funduszu Sprawiedliwej Transformacji czy przychodów z aukcji uprawnień z istniejącego ETS.

Negatywne następstwa polityki klimatycznej UE mają być też łagodzone poprzez Climate Social Fund (CSF). Komisja Europejska szacuje kwotę wypłat dla Polski z CSF na poziomie oscylującym w okolicy 17% całości środków. Dla naszego kraju to ogromna szansa na finansowanie modernizacji sieci ciepłowniczych, inwestycji w energetykę odnawialną w Polsce, oraz wsparcie gospodarstw domowych zagrożonych ubóstwem energetycznym.

W praktyce koszty uprawnień emisyjnych będą przenoszone na końcowego odbiorcę tych paliw, a zatem wszystkich użytkowników budynków opalanych paliwami emisyjnymi.

Polska energetyka w nowej odsłonie

Transformacja polskiego sektora ciepłowniczego nie jest możliwa bez równoległego rozwoju całej energetyki w Polsce. Dziś nasz kraj stoi na styku dwóch epok – energetyki konwencjonalnej, opartej głównie na węglu, oraz dynamicznie rozwijającej się energetyki odnawialnej w Polsce. W tym kontekście ogromne znaczenie ma rozwój energetyki wiatrowej w Polsce, energetyki słonecznej i biogazowej, a także coraz bardziej perspektywicznej energetyki geotermalnej w Polsce.

Podsumowanie

System ETS2 to nie tylko wyzwanie, lecz przede wszystkim szansa na przyspieszenie modernizacji polskiego ciepłownictwa. Przedsiębiorstwa, które już dziś rozpoczną proces dekarbonizacji i przejdą na energie odnawialną, wkrótce staną się liderami transformacji. 

Jako Krajowa Izba Transformacji Energetyki i Ciepłownictwa, apelujemy o współpracę całego sektora – od administracji, przez samorządy, po przedsiębiorców. Czasu jest niewiele, istnieją przesłanki aby wdrożenie w Polsce przesunąć. Jednakże nowy porządek zbliższa się do Polski wielkimi krokami. Tylko wspólnym wysiłkiem możemy zbudować nowoczesną, odporną i niskoemisyjną energetykę,  w której ciepłownictwo systemowe odegra kluczową rolę w zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju i ochronie klimatu.