Wprowadzenie – transformacja energetyczna i cyberbezpieczeństwo w ciepłownictwie

Sektor ciepłownictwa systemowego w Polsce przechodzi głęboką transformację energetyczną. Modernizacja sieci ciepłowniczych, wdrażanie systemów telemetrycznych i automatyzacja w ramach nowoczesnego ciepłownictwa są nieuniknione, zwłaszcza w kontekście dekarbonizacji energetyki i rozwoju OZE. Jednocześnie każde nowe połączenie sieciowe, integracja systemu SCADA z chmurą czy zdalny dostęp do infrastruktury to potencjalna furtka dla cyberprzestępców.

Transformacja energetyczna musi iść w parze z zapewnieniem bezpieczeństwa – bo skuteczny cyberatak mógłby pozbawić ogrzewania tysiące mieszkańców w środku zimy.

Dyrektywa NIS-2 a sektor ciepłowniczy

Dyrektywa NIS-2 z 2023 r. klasyfikuje ciepłownictwo systemowe jako infrastrukturę krytyczną. To już nie tylko zalecenia, ale konkretne wymagania, których niespełnienie grozi wysokimi karami. W kontekście energetyki w Polsce (zarówno konwencjonalnej, jak i odnawialnej), NIS-2 wymaga od przedsiębiorstw ciepłowniczych m.in.:

• prowadzenia regularnych analiz ryzyka,
• wdrożenia polityk bezpieczeństwa,
• raportowania incydentów w ciągu 24h,
• zarządzania ciągłością działania i łańcuchem dostaw.

Co istotne, w Polsce wciąż trwają prace nad nowelizacją ustawy o KSC. Branża nie może jednak czekać – musi przygotować się już teraz.

Wyzwania w ocenie ryzyka w ciepłownictwie

Ocena ryzyka w ogrzewnictwie i ciepłownictwie jest bardziej złożona niż standardowy audyt IT. Systemy OT, sterowniki PLC czy przestarzałe protokoły komunikacyjne wymagają szczególnej uwagi.

Przedsiębiorstwa muszą uwzględniać:

• bezpieczeństwo sezonowej infrastruktury grzewczej,
• podatności w systemach sterowania,
• zagrożenia związane z dostępem dostawców i serwisantów,
• potencjalne ataki grup APT, które mogą sparaliżować energetykę cieplną w Polsce w newralgicznych momentach.

Rozwiązania i dobre praktyki

Skuteczna strategia cyberbezpieczeństwa w branży energetycznej zaczyna się od rzetelnej inwentaryzacji zasobów, klasyfikacji ryzyk i wdrożenia podstawowych procedur (zgodnych z ISO/IEC 27001:2022).

Ważne elementy:

• segmentacja sieci zgodna z modelem Purdue,
• zarządzanie podatnościami i testy w środowisku odseparowanym,
• realistyczny plan reagowania na incydenty,
• regularne ćwiczenia i symulacje,
• kopie zapasowe offline obejmujące konfiguracje systemów OT.

Takie działania wspierają bezpieczną transformację energetyczną, rozwój energetyki rozproszonej i odnawialnych źródeł energii w ciepłownictwie.

Aspekty ekonomiczne i organizacyjne

Koszt wdrożenia NIS-2 jest znaczący, ale brak działania może oznaczać nie tylko kary finansowe, lecz także ryzyko przerwania dostaw ciepła. Rozwój energetyki w Polsce, w tym energetyki wiatrowej, gazowej i geotermalnej, wymaga zabezpieczenia infrastruktury przed atakami. Zmiana kultury organizacyjnej jest kluczowa – cyberbezpieczeństwo to nie wyłącznie domena działu IT. Cała organizacja, od zarządu po operatorów w węzłach cieplnych, musi być świadoma zagrożeń. Edukacja klimatyczna i codzienne działania proekologiczne mogą iść w parze z edukacją w zakresie cyberhigieny.

Podsumowanie – bezpieczna przyszłość ciepłownictwa

Sektor ciepłowniczy w Polsce stoi na styku transformacji energetycznej i cyfrowej. Modernizacja sieci ciepłowniczych, rozwój odnawialnych źródeł energii i dekarbonizacja to cele strategiczne. Ich realizacja będzie skuteczna tylko wtedy, gdy zapewnimy cyberbezpieczeństwo infrastruktury.

Nie czekajmy na kolejne regulacje – zacznijmy od analizy luk, szkolenia pracowników i wdrożenia podstawowych zabezpieczeń. Energetyka w Polsce rozwija się dynamicznie – zadbajmy, by ten rozwój był odporny na zagrożenia.

Autor: Łukasz Grabowski – autor jest ekspertem ds. bezpieczeństwa informacji i cyberbezpieczeństwa przemysłowego z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizującym się w ochronie infrastruktury krytycznej IT/OT.