Specyfika oceny ryzyka cyberbezpieczeństwa w przedsiębiorstwach ciepłowniczych – wyzwania i rozwiązania w świetle dyrektywy NIS-2
Wprowadzenie – transformacja energetyczna i cyberbezpieczeństwo w ciepłownictwie
Sektor ciepłownictwa systemowego w Polsce przechodzi głęboką transformację energetyczną. Modernizacja sieci ciepłowniczych, wdrażanie systemów telemetrycznych i automatyzacja w ramach nowoczesnego ciepłownictwa są nieuniknione, zwłaszcza w kontekście dekarbonizacji energetyki i rozwoju OZE. Jednocześnie każde nowe połączenie sieciowe, integracja systemu SCADA z chmurą czy zdalny dostęp do infrastruktury to potencjalna furtka dla cyberprzestępców.
Transformacja energetyczna musi iść w parze z zapewnieniem bezpieczeństwa – bo skuteczny cyberatak mógłby pozbawić ogrzewania tysiące mieszkańców w środku zimy.
Dyrektywa NIS-2 a sektor ciepłowniczy
Dyrektywa NIS-2 z 2023 r. klasyfikuje ciepłownictwo systemowe jako infrastrukturę krytyczną. To już nie tylko zalecenia, ale konkretne wymagania, których niespełnienie grozi wysokimi karami. W kontekście energetyki w Polsce (zarówno konwencjonalnej, jak i odnawialnej), NIS-2 wymaga od przedsiębiorstw ciepłowniczych m.in.:
- prowadzenia regularnych analiz ryzyka,
- wdrożenia polityk bezpieczeństwa,
- raportowania incydentów w ciągu 24h,
- zarządzania ciągłością działania i łańcuchem dostaw.
Co istotne, w Polsce wciąż trwają prace nad nowelizacją ustawy o KSC. Branża nie może jednak czekać – musi przygotować się już teraz.
Wyzwania w ocenie ryzyka w ciepłownictwie
Ocena ryzyka w ogrzewnictwie i ciepłownictwie jest bardziej złożona niż standardowy audyt IT. Systemy OT, sterowniki PLC czy przestarzałe protokoły komunikacyjne wymagają szczególnej uwagi.
Przedsiębiorstwa muszą uwzględniać:
- bezpieczeństwo sezonowej infrastruktury grzewczej,
- podatności w systemach sterowania,
- zagrożenia związane z dostępem dostawców i serwisantów,
- potencjalne ataki grup APT, które mogą sparaliżować energetykę cieplną w Polsce w newralgicznych momentach.
Rozwiązania i dobre praktyki
Skuteczna strategia cyberbezpieczeństwa w branży energetycznej zaczyna się od rzetelnej inwentaryzacji zasobów, klasyfikacji ryzyk i wdrożenia podstawowych procedur (zgodnych z ISO/IEC 27001:2022).
Ważne elementy:
- segmentacja sieci zgodna z modelem Purdue,
- zarządzanie podatnościami i testy w środowisku odseparowanym,
- realistyczny plan reagowania na incydenty,
- regularne ćwiczenia i symulacje,
- kopie zapasowe offline obejmujące konfiguracje systemów OT.
Takie działania wspierają bezpieczną transformację energetyczną, rozwój energetyki rozproszonej i odnawialnych źródeł energii w ciepłownictwie.
Aspekty ekonomiczne i organizacyjne
Koszt wdrożenia NIS-2 jest znaczący, ale brak działania może oznaczać nie tylko kary finansowe, lecz także ryzyko przerwania dostaw ciepła. Rozwój energetyki w Polsce, w tym energetyki wiatrowej, gazowej i geotermalnej, wymaga zabezpieczenia infrastruktury przed atakami. Zmiana kultury organizacyjnej jest kluczowa – cyberbezpieczeństwo to nie wyłącznie domena działu IT. Cała organizacja, od zarządu po operatorów w węzłach cieplnych, musi być świadoma zagrożeń. Edukacja klimatyczna i codzienne działania proekologiczne mogą iść w parze z edukacją w zakresie cyberhigieny.
Podsumowanie – bezpieczna przyszłość ciepłownictwa
Sektor ciepłowniczy w Polsce stoi na styku transformacji energetycznej i cyfrowej. Modernizacja sieci ciepłowniczych, rozwój odnawialnych źródeł energii i dekarbonizacja to cele strategiczne. Ich realizacja będzie skuteczna tylko wtedy, gdy zapewnimy cyberbezpieczeństwo infrastruktury.
Nie czekajmy na kolejne regulacje – zacznijmy od analizy luk, szkolenia pracowników i wdrożenia podstawowych zabezpieczeń. Energetyka w Polsce rozwija się dynamicznie – zadbajmy, by ten rozwój był odporny na zagrożenia.
Autor: Łukasz Grabowski – autor jest ekspertem ds. bezpieczeństwa informacji i cyberbezpieczeństwa przemysłowego z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizującym się w ochronie infrastruktury krytycznej IT/OT.